Berichten
SDGs beyond Corona: de olifant in de kamer is de oude economie
SDGs beyond Corona
De olifant in de kamer is de oude economie
door Veronique Swinkels
Gebaseerd op de serie Dialogen op Dinsdag SDGs beyond Corona #1-#9, mei-okt 2020
SDGs beyond Corona. Dat was de titel van een serie van negen Dialogen op Dinsdag die tussen mei en oktober 2020 werden georganiseerd door Worldconnectors en Earth Charter Nederland. Een rijke serie gesprekken met een wijze groep mensen. In deze dialogen kwam een groot scala van aandachtsgebieden en prioriteiten naar boven om de komende 10 jaar met kracht aan een duurzame en sociale samenleving te bouwen. Hier in Nederland maar ook daar buiten. Maar dan moeten we wel aandacht hebben voor de olifant in de kamer: de oude economie.
De synthese van de dialogen kwam uit op vijf domeinen voor collectieve aandacht.
- Systeemverandering; doelen en waarden.
- Kennis en respect voor de Aarde
- Draagvlak, gedeelde belangen en rechten, burgerparticipatie
- Onverwachte samenwerking-verbanden en integrale benadering
- Nieuwe economische modellen, inzet technologie en nieuw ondernemerschap
De belangrijkste daarvan is de noodzaak tot systeemverandering waarbij kritisch naar doelen en waarden van het huidige, kapitalistische, systeem moet worden gekeken. Zowel systeemwaarden als de systeemdoelen vragen om een herijking om de transitie naar groen, sociaal en leefbaar te kunnen versterken. Waarbij de nieuwe systeemwaarden al mooi worden verwoord door het Earth Charter en de systeemdoelen ingevuld worden door de SDGs.
De toekomst van de SDGs beyond Corona vraagt om het leggen van stevige accenten. De twee grootste trends die we zien gaan over het vergroten van de burgerparticipatie en het veranderen van de economische modellen die nu gangbaar zijn. We zien steeds beter dat het behalen van de sociale doelen van de SDGs om meer solidariteit vraagt en de ecologisch doelen om een verschuiving naar ander economische modellen waarbij de aarde en de mens explicietere belanghebbende actoren worden.
De veranderagenda van het Nederland beyond Corona is sterk verstrengeld met de veranderagenda van de SDGs en het zijn de volgende, SDG overstijgende, domeinen die uit de dialogen naar voor zijn gekomen;
- de noodzakelijke kennis van en respect voor de aarde zal breder aanwezig moeten zijn,
- het zoeken is naar gedragen oplossingen door onverwachte samenwerkingsverbanden en integrale benadering,
- beslissingen veel meer nemen op basis van beter draagvlak en inzet burgerparticipatie,
- nieuwe economische modellen moeten vorm gaan krijgen en de maatschappelijke inzet van technologie en ondernemerschap moet worden vergroot.
Deze domeinen zijn allemaal SDG overstijgend en kunnen, na verdere analyse, worden uitgewerkt in modellen, beleid en partnerschappen. In dit artikel volgen per domein een aantal concrete voorbeelden van projecten die ons verder kunnen brengen. Het versnellen van de individuele SDGs zal alleen gebeuren als we de agenda integraal benaderen en borgen in ons educatieve, economische en politieke systeem. Een groen, sociaal en leefbaar regeerakkoord, na de verkiezingen van maart 2021, is een belangrijke stap om concrete invulling te geven aan de SDGs. Hopelijk geeft dit document een bijdrage aan de invulling van zowel waarden als doelen van dit duurzame regeerakkoord met een krachtige Nederlandse inzet in het behalen van de SDGs in het buitenland. Vanuit het belangrijke besef dat dit het laatste regeerakkoord is, dat echt voor een krachtige impuls richting het behalen van de SDGs in 2030 kan zorgen.
Lees hier het gehele artikel van Earth Charter Vriend en Worldconnector Veronique Swinkels.
Earth Charter na 20 jaar: nog altijd actueel – Manifest Earth Charter Nederland
We ontdekken dat wij achter het stuur van ruimteschip Aarde zitten. Zullen we de handleiding lezen?
door Jan Pronk en Annick de Witt, voor bestuur en team St. SBI – Earth Charter Nederland, ter gelegenheid van de de viering van 20 jaar Earth Charter, 29 juni 2020.
Of het nu Covid-19 of de maatschappelijke onrust over institutioneel racisme is, de recente ontwikkelingen op het wereldtoneel leggen de systeemcrisis die al veel langer gaande is op steeds indringender wijze bloot. Geleidelijk aan beginnen we te beseffen dat we te maken hebben met een systeem dat in zijn geheel in crisis is.
Problemen die doorgaans sectoraal en geïsoleerd benaderd worden blijken intrinsiek en onlosmakelijk met elkaar verweven te zijn. De ecologische- en klimaatcrisis, bijvoorbeeld, hangt direct samen met de landbouw- en voedselcrisis, met de sociale ongelijkheids- en kapitalistische crisis, met de (mentale) gezondheidscrisis (van obesitas tot eenzaamheidsepidemie), met de culturele crisis, en met de politieke of democratische crisis.
Deze intrinsieke verwevenheid zorgt ervoor dat sectorale, geïsoleerde, en partiële benaderingen keer op keer kansloos blijken. Een crisis van deze orde vergt een perspectief op het grote geheel: een perspectief van de Aarde, de Aarde met al haar inwoners.
In het begin van de jaren zeventig formuleerde de Britse chemicus James Lovelock de Gaia-hypothese. Deze stelt dat alle levende en niet-levende elementen van de Aarde ‘delen en partners zijn van een enorm wezen (Gaia) dat in haar geheel de macht heeft om onze planeet te behouden als een fit en comfortabel leefgebied voor het leven.’ Hoewel lang door wetenschappers verguisd, wordt dit idee van een levende, zichzelf regulerende Aarde steeds breder onderkend.
Ook in het publieke domein zijn pogingen gedaan een groter perspectief te formuleren, wat leidde tot de lancering van het Earth Charter –het Handvest van de Aarde. Het Earth Charter is een ‘soft law’ document, dat vanuit een integrale visie op de Aarde een ethisch raamwerk biedt met als doel een mondialiserende wereld van een wegwijzer te voorzien.
Dit document kwam voort uit een internationaal onderhandelingsproces van 10 jaar, waarin o.a. Ruud Lubbers en Michael Gorbatsjov een rol speelden. Op 29 juni 2000 werd het gelanceerd in het Vredespaleis in Den Haag. Binnenkort is dat 20 jaar geleden en viert het handvest haar verjaardag. Die viering vindt in meerdere landen plaats, ook in Nederland. Maar veel reden tot feest is er niet.
In de twee decennia sinds haar lancering is veel gebeurd: oorlogen in Afghanistan, Irak, Soedan, Libië, en Syrië; een financiële crisis die de wereldeconomie aan de rand van de afgrond bracht; omvangrijke vluchtelingenstromen in alle delen van de wereld; en, ondanks internationale verdragen en ambities, een verdergaande vernietiging van de ecosystemen waar al het leven op Aarde van afhankelijk is.
De sociale en economische ongelijkheid binnen landen neemt toe. Democratische processen en mensenrechten staan onder druk. Cultureel en maatschappelijk zijn we gepolariseerder dan ooit, wat in toenemende mate wordt geëxploiteerd voor ‘online warfare.’ Internationale organisaties, in het leven geroepen om problemen gezamenlijk aan te pakken, worden ter zijde geschoven. Nationalisme viert hoogtij. De grootmachten werken niet meer met elkaar samen, maar bestrijden elkaar.
Het visionaire perspectief van het Earth Charter is harder nodig dan ooit.
Ook is er opvallende resonantie met een aantal breed onderkende ‘corona-lessen’. Lessen over hoe verbonden we met elkaar zijn. Lessen over hoe genadeloze competitie als organiserend principe in de samenleving door de realiteit van een pandemie wordt ingehaald. En lessen over hoe meer divers en compassievol (o.a. vrouwelijk) leiderschap effectief is gebleken in het indammen van het virus (bv Nieuw Zeeland, Duitsland, Taiwan), terwijl een meer autocratische, ‘strong man’ leiderschapsstijl juist miserabel faalt (bv V.S., Brazilië, Rusland, U.K.).
De Earth Charter’s belangrijkste bijdrage is dat ze dit perspectief van het geheel, de visie van Gaia, toegankelijk maakt voor iedereen. Het is aan ons om hier van te leren, er mee te experimenteren, en het in praktijk te brengen. Het vraagt ons om onze al te menselijke neiging om klein en vanuit eigenbelang te denken aan te vullen en te confronteren met een bredere visie en een gevoel van verbondenheid met het grotere geheel. Zo kan het Earth Charter fungeren als educatief instrument en als leidraad en toetssteen bij het ontwikkelen van beleid, zowel nationaal als internationaal.
Bij die beleidsontwikkeling kunnen haar beginselen verbonden worden met de Duurzame Ontwikkelingsdoelstellingen (SDG’s) van de Verenigde Naties, waar tal van regeringen, bedrijven, en organisaties vandaag de dag serieus werk van maken. Hoewel de uitgangspunten van het Earth Charter niet leiden tot universeel toepasbare beleidslijnen, articuleert en inspireert het wel de onderliggende mindset die noodzakelijk is voor het realiseren van deze doelen.
Wij, evenals alle andere levende wezens, zijn niet alleen bewoners van de Aarde, we zijn de Aarde – we zijn een uitvloeisel van haar fysieke structuur en een motor van haar wereldwijde cycli. Wij kunnen onszelf wellicht zien als de hersenen – of beter nog, het bewustzijn – van deze levende planeet. We zijn de Aarde die zich bewust wordt van zichzelf.
Inmiddels zijn we aangeland in het Antropoceen, het tijdperk waarin de mens een doorslaggevende invloed heeft op de geologie en ecosystemen van de Aarde. Het wordt steeds duidelijker dat wij degenen zijn die achter het stuur zitten. Misschien is het geen gek idee de handleiding, het Handvest, van Spaceship Earth er nog eens op na te slaan?
Li An Phoa: ’s Werelds eerste burgeronderzoek waterkwaliteit hele rivier
Op 22 maart, Internationale Wereldwaterdag, worden de uitkomsten van ‘s werelds eerste burgeronderzoek naar de waterkwaliteit van een hele rivier bekendgemaakt. Als initiatiefneemster en oprichter van Drinkable Rivers, voerde ik het onderzoek uit tijdens mijn ruim 1000 kilometer lange voettocht van de bron tot de monding van de Maas in de zomer van 2018. Dagelijks nam ik monsters van het Maaswater samen met lokale bewoners in Frankrijk, België en Nederland. De analyse van de data is verricht in samenwerking met Wageningen UR en de TU Delft.
Gezinnen en Industrie
Het onderzoek is een zogenaamde nulmeting en zal jaarlijks worden herhaald. Naast het effect van bekende industriële vervuilers, wil ik in het vervolgonderzoek dit jaar ook het effect van bewoners meten door het onderzoek te verbreden naar medicijnresten en microplastics. De metingen van het burgeronderzoek zullen worden opgenomen in de database van het TU Delft WaterLab dat het onderzoek steunt.
Daarnaast worden de data opgenomen in de internationale databases van EarthEcho
(Verenigde Staten) en MyH2O (China).
Betrokken burgers
Behalve de verzamelde data over de waterkwaliteit van de Maas heeft het onderzoek ruim 500 bewoners in het Maasstroomgebied betrokken bij ‘hun’ rivier. Deze mensen, waaronder veel kinderen, namen actief deel aan het onderzoek door metingen te verrichten onder mijn leiding.
“Dit heeft geleid tot meer betrokkenheid bij de waterkwaliteit van de Maas,” aldus Marit Bogert van het TU Delft WaterLab. RIWA-Maas, de belangenorganisatie van drinkwaterbedrijven die de
Maas als bron voor drinkwaterbereiding gebruiken, juicht het burgeronderzoek om
dezelfde reden toe.
Drinkbare rivieren
Het burgeronderzoek langs de Maas is een kleine stap op weg naar mijn grote droom: een wereld met drinkbare rivieren. Tijdens mijn rivierwandelingen ga ik in gesprek met bewoners, voer ik samen met hen onderzoek uit en zet ik burgers in beweging om zorg te dragen voor hun rivier. De politiek pakt
het ook op: momenteel werken we aan een netwerk van burgemeesters voor een Drinkbare Maas. Mijn ambitie beperkt zich niet tot de Maas. Het Delftse WaterLab werkt mee aan de uitbreiding van het onderzoek naar andere Europese rivieren. En in 2020 staat een source-to-sea wandeling en burgeronderzoek langs de Yangtze op de planning.
Voor meer informatie, neem gerust contact op:
Li An Phoa: [email protected] | 06-18527940 | www.drinkablerivers.org
TU Delft Proeftuin het WaterLab
Marit Bogert of Sandra de Vries | [email protected] | https://www.tudelft.nl/scd/waterlab/
Wereldwaterdag 22 maart 2019
Jaarlijks is er op 22 maart aandacht voor water om een aspect van de wereldwaterproblematiek te belichten. Dit jaar heeft de dag als thema: Niemand achter laten. De wereld verandert en dat brengt nieuwe uitdagingen met zich mee, ook voor waterbeheer. Klimaatverandering, bevolkingsgroei en economische ontwikkelingen vragen om duurzame oplossingen om de wereld toekomstbestendig te maken.
In 1993 hebben de Verenigde Naties 22 maart uitgeroepen tot Wereld Waterdag voor het creëren van bewustwording over de nationale en mondiale waterproblematiek. De VN omschrijft Wereld Waterdag als volgt. “A day to celebrate, a day to change, a day to prepare”. Elk lid van de VN heeft zich gecommitteerd om deze dag te benutten voor het creëren van bewustwording bij het brede publiek en sectorpartijen over de nationale en mondiale waterproblematiek door activiteiten te organiseren die passen binnen de nationale context.
Arjen Wals: Op een dode planeet zijn geen banen
Arjen Wals in een actueel interview over de noodzaak van een ecologisch kompas, gepubliceerd in het vakblad voor voortgezet onderwijs ‘Van twaalf tot achttien’.
file:///C:/Users/Alide/Downloads/InterviewDuurzaamOnderwijsSpecial_2018.pdf
Hoe relevant is het Earth Charter in dit tijdperk, het Antropoceen?
Vrienden van het Earth Charter uit alle delen van de wereld, spreken zich in een serie essays uit over de relevantie van het Earth Charter in het nieuwe tijdperk waarin we nu verkeren, het antropoceen. Earth Charter International publiceerde de essays om de dialoog – op weg naar 20 jaar Earth Charter – te stimuleren.
Brendan Mackey uit Australië opent de dialoog met zijn essay waarin hij aangeeft dat het Earth Charter nog even actueel is als bij de lancering in juni 2000. Maar hij is teleurgesteld in de impact die het Earth Charter heeft kunnen genereren. Nu stelt hij voor om te komen tot een update van het Earth Charter in de vorm van addenda. Tineke Lambooy geeft in haar bijdrage aan op welke manier het Earth Charter kan dienen als gids voor sociaal ondernemerschap.
Alide Roerink noemt het Earth Charter een ‘game changer’ en beschrijft de relevantie van het Earth Charter in de sfeer van educatie, wereldburgerschap en ‘governance’. Zij ziet meer in versterking van de Earth Charter als beweging – bijvoorbeeld door het aangaan van partnerschappen met nieuwe initiatieven – dan in het schrijven van addenda. Het Earth Charter als verbindend platform voor dialoog, samenwerking en actie. Lees alle bijdragen, ook van mensen als Fritjof Capra en Klaus Bosselmann.
Je bent van harte uitgenodigd om te reageren en je eigen essay aan te dragen. Alle bijdragen zullen eind 2018 worden gebundeld en in een boek van Earth Charter International worden gepubliceerd.